Peter Louter
24 Oktober 2012 De NIVO
Boer kiest vrouw
Hoeveel rapporten zouden de Nederlandse overheden de laatste 10 jaar hebben gemaakt en verspreid? Ik schat in dat je daar al die overheidsgebouwen van binnen en van buiten mee kunt behangen.
Dan krijgen ze dan nog een nuttige functie. Bovendien kunnen we dan lezen wat er van al die in rapporten uitgesproken verwachtingen terecht is gekomen. Nu worden ze weggestopt
in bureauladen en archieven en raken vergeten.
Veel van die rapporten gingen over plannen die net iets te optimistisch, modegevoelig of te idealistisch waren. De dagelijkse praktijk is veel weerbarstiger is dan plannenmakers ons willen doen geloven.
Ik heb twee van die rapporten naast me liggen. Ze gaan over de fusie met Zeevang. Het eerste, het financiële rapport van Ernst&Young, heb ik vorige week besproken. Het bevat te veel aannames teveel onduidelijkheden en te weinig overzicht. Op de raadsvergadering waar ik vorige week was, vonden de meeste raadsleden dat ook wel. Over die vergadering ga ik u maar eerst vertellen. Daarna vertel ik u over het tweede rapport van het adviesbureau K+V.
Een hete aardappel
Het begon meteen al goed. De gemeenteraad zou een besluit nemen over de voortgang. Een dag voor de vergadering had het college van B&W dat echter al weer teruggedraaid. Het moest een opiniërende discussie worden. Ik was er bij. Alleen de PvdA had een opinie, de andere partijen deden hun uiterste best om duidelijk te maken dat ze nog niet aan een opinie toekwamen. Opvallend was dat niemand zijn vingers durfde te branden aan duidelijkheid. De PvdA had er geen probleem mee. Die was vóór een fusie. Lijst Kras hield het wat spannend, maar liet doorschemeren helemaal niets in de fusie te zien. Daarna werd het leuk. Enkele partijen vonden dat het college van B&W alvast een voorlopig standpunt in moest nemen om dat aan de bevolking voor te leggen. Daar had de burgemeester absoluut geen trek in. Hij vond dat de gemeenteraad het college een richting mee moest geven. Die strijd bleef onbeslist. Het compromis werd dat de bevolking zich maar als eerste moest uitspreken. Toen werd het nog leuker. Hoewel de raadsleden naar aanleiding van die rapporten vol vragen, twijfels en onduidelijkheden zaten, werd tussen neus en lippen besloten dat van beide rapporten een samenvatting in ‘Jip en Janneketaal’ moest worden gemaakt. Die moet aan de bevolking worden voorgelegd. Zo komt de hete aardappel nu in uw handen terecht. Ik zat erbij, samen met een aantal mensen uit Zeevang, en schaamde me voor die laffe oplossing.
Een te optimistisch rapport van K+V
De accountant had van het financiële rapport een lastige kluwen gemaakt waardoor een goed overzicht ontbreekt. Het fusierapport van het organisatieadviesbureau ‘K+V’ blinkt op haar beurt uit in wollige taal. In het rapport worden op alle terreinen kansen gezien, de bedreigingen worden versluierend ‘aandachtspunten’ genoemd. Dan hoef ik eigenlijk al niet meer verder te lezen. Je weet dat je een gekleurd beeld krijgt voorgeschoteld.
Er staan wel een interessante dingen in dat rapport. Bijvoorbeeld dat het college een standpunt moet innemen en daarmee naar de bevolking moet gaan. Het eerste advies is dus al in de wind geslagen. Er staat ook in dat er best 10 formatieplaatsen kunnen worden bezuinigd (plm. 450.000 euro), maar het in het rapport van de accountant wil men daar niet van weten. Zeevang heeft Edam-Volendam verboden om het industrieterrein aan de Oosthuizerweg verder naar het noorden uit te breiden, K+V zegt echter dat daar opnieuw over moet worden nagedacht. Het rapport zegt ook dat de bevolking van Zeevang realistisch moet zijn en misschien niet zoveel kan krijgen als ze hoopt. Voorts maant het rapport beide gemeenten om wat rustig aan te doen met huizen bouwen, misschien zou er te veel gebouwd kunnen worden.
Onjuiste vergelijking
K+V constateert dat beide gemeenten veel op elkaar lijken als je de bevolking vergelijkt. Zeevang moet zich zorgen maken omdat de bevolking snel veroudert. Volendam telt meer kinderen dan gemiddeld in Nederland. Het eigen woningbezit ligt in Zeevang wat hoger. Bij de laatste constatering zag ik waar de vergelijking mank liep. De cijfers over bevolkingsopbouw zijn doorslaggevend. Het gaat om mensen, over hoe ze hun cultuur vorm geven en over de oplossing van problemen denken. Door alles op een hoop te gooien verdwijnen de typische verschillen tussen Volendam en Edam. En daarmee verdwijnt ook het spanningsveld tussen die identiteiten. De vraag wat het toevoegen van een Zeevangse identiteit aan spanningsveld oplevert, wordt niet beantwoord. Maar daar gaat het uiteindelijk wel om.
Betere vergelijking
K+V kijkt in haar rapport ook naar de economische kant van de bevolkingsopbouw. Van bijstandsontvanger tot ondernemer, alles is op een rijtje gezet. Ook hier zijn Volendam en Edam op een hoop gegooid. Desondanks springen de verschillen tussen beide gemeenten er opvallend uit. Edam-Volendam is een verstedelijkte gemeente, Zeevang een plattelandsgemeente. Twaalf procent van de bevolking in Zeevang werkt in de landbouw of visserij. Voor Edam-Volendam is dat één procent. In Edam-Volendam winkelt 93 procent in de eigen gemeente, in Zeevang is dat 51 procent. In Edam-Volendam werkt 24 procent in de handel, in Zeevang is dat 15 procent. Zeevang heeft veel natuurgebied, Edam-Volendam nauwelijks. Die verschillen zijn van groot belang. Die verschillen leveren nieuwe problemen op. De gemeenteraad zou zich in de toekomst moeten buigen over onderwerpen als landbouw en veeteelt, natuurbescherming, de problematiek van kleine kernen en zal moeten luisteren naar de inbreng van de zeven dorpsraden die Zeevang kent.
Politieke verhoudingen
Het werd even spannend in de raadsvergadering. In het rapport van K+V staat dat er in de fusiegemeente 25 raadsleden zullen zijn. Tijdens de vergadering bleek dat er wellicht net niet genoeg inwoners zijn voor 25 raadsleden. Dan worden het er 23. Bij een eerlijke verdeling zijn dat er vier voor Zeevang, 5 voor Edam en de rest komt dan uit Volendam. Ook de raadsleden zullen het drukker krijgen omdat ze meer en andere complexe problemen op hun bordje krijgen. Voor de bevolking wordt de spoeling dunner. Het directe contact met wethouders en raadsleden zal minder worden. In de praktijk zullen Edam en Zeevang elkaars belangen willen ondersteunen. Het is niet voor niets dat de PvdA (Partij voor de Edammers) nu al voor de fusie is. Edam krijgt nu al meer dan waar het op grond van zijn aantal bewoners recht op zou hebben. Zeevang zal het zelfde spel gaan spelen. Dat zijn dingen die je in de rapporten niet terug vindt. Toch zijn ze van het grootste belang als je de toekomst wilt verkennen.
Veel wol
In mooie woorden wordt bijvoorbeeld gezegd dat er nieuwe kansen zijn op toeristisch gebied. De mogelijkheden van Zeevang op het terrein van natuurbeleving en recreatie op het water maken een veelzijdiger toeristisch concept mogelijk. Zo gaat het bij heel veel onderwerpen. Er worden vergezichten met mogelijkheden geschilderd, maar het zijn allemaal vogels in de lucht. Nog een voorbeeld. De samenvoeging van personeel van beide gemeentehuizen levert een uitwisseling van goede ideeën op. Dat zo’n samenvoeging in de praktijk vaak moeilijk gaat en gepaard gaat met grote spanningen, komt in het hele verhaal niet voor. Ik geef er dan ook geen cent voor. Iedereen kan zulke vrijblijvende vergezichten bedenken.
Een fraaie passage uit het rapport wil ik u niet onthouden: “Het vraagstuk wordt niet zozeer complexer, maar wel diverser van karakter. Dat brengt nieuwe vraagstukken met zich mee.”
Typisch wollige adviestaal. Ook komt in het rapport het woord ‘kan’ veel voor. De combinatie ‘als….., dan kan…..’ is maar al te vaak een poort naar onbetrouwbare roze dromen. Het rapport bevat veel optimisme. Een zin als: ‘als Oosthuizen zich realiseert dat het geen museum heeft en Edam en Volendam wel, kan het zich achtergesteld gaan voelen’, zal je in het rapport niet tegenkomen. Het is uitsluitend ‘als-kan-optimisme’ dat de klok slaat. Eigenlijk moet je in een situatie als deze twee rapporten laten maken. Een van de rapporteurs moet dan de opdracht krijgen om zo kritisch mogelijk te zijn en alle tegenargumenten op een rijtje te zetten. Nu moeten we die kritiek zelf bedenken en dat wordt ons vast weer kwalijk genomen door de plannenmakers.
Tijdslijn
In de vergadering van de gemeenteraad spraken alle fracties zich uit tegen een overhaaste fusie. We moeten de tijd nemen om alles zorgvuldig te overwegen, was een veelgehoorde uitspraak. Het rapport van K+V dringt echter aan op snelheid. Fuseren per 2015 is gewenst. Dan kunnen de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 worden uitgesteld, want die zijn toch maar van weinig betekenis, zegt K+V. Wacht even!, hoezo van weinig betekenis? Verkiezingen zijn juist de meest uitgelezen kans voor de bevolking om zich uit te spreken. De hete aardappel is al in uw handen gelegd. Ik ben er dan ook voor de fusie tot inzet te maken van de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Eerlijker kan het niet. Maar kennelijk is men daar beducht voor. Stel dat kiezers zich massaal tegen de fusie keren. Er worden dus smoesjes bedacht om zo’n risico uit te sluiten. De kiezer zou te emotioneel worden bij zo’n onderwerp, staat er in het rapport. Tja, dat zal de plannenmaker wel aanspreken, maar mij in het geheel niet. Het zou ook wel eens zo kunnen zijn dat de plannenmakers emotioneler bij hun plan betrokken zijn dan de kiezers verstandig vinden.
Reisje naar Zeevang
Eerlijk gezegd vind ik dat Zeevang een leuke burgemeester heeft. Tijdens de vergadering voerde ze kort het woord. Ze was helder, concreet en zonder dubbelzinnigheden in haar hartelijke woorden. Betrouwbaar dus. Ik zou graag willen ruilen. Ze nodigde de raadsleden van Edam-Volendam uit om nader kennis te maken met Zeevang en de Zeevangers. De raadsleden namen die uitnodiging aan. Ik raad ze echter aan om op de terugweg de bus even te laten doorrijden naar de gemeente Waterland. Ze zouden daar kunnen beginnen met het lezen van de rapporten die vóór de fusie van Monnickendam, Marken en Broek in Waterland zijn gemaakt. Daarna kunnen ze zich afvragen wat er van die mooie vergezichten terecht is gekomen. Wat mij betreft is dat een verplicht bezoek. Bezint eer ge begint!
Tweede keus
Zeevang heeft zich eerder gericht op een fusie met de gemeente Beemster en Graft-de Rijp. De bevolking van de gemeente Beemster (8733 inwoners) besloot echter zelfstandig te blijven en wat ze zelf niet kon bij anderen in te kopen. Die fusie ging dus niet door. Vervolgens richtte Zeevang zich op Edam-Volendam. Ze heeft daarbij de uitgesproken wens dat ook Waterland uiteindelijk zich bij de nieuwe combinatie zal aansluiten. Vermoedelijk hebben de plannenmakers daar het jaartal 2018 al voor in gedachten. De vraag die zich opdringt is dan ook: moeten we gaan fuseren met een gemeente die eigenlijk pas tevreden is als ook Waterland zich heeft aangesloten?
Mooi Zeevang
Toen ik nog veel fietste, heb ik Zeevang vaak doorkruist. Het is een prachtig gebied en zal dat ongeacht een fusie ook blijven. De gemeente Zeevang denkt dat ze het in haar eentje niet redt. Net zoals in ‘Boer zoekt vrouw’ heeft ze een keuze gemaakt uit verschillende partners en haar oog op Edam-Volendam laten vallen. Als ik Yvonne Jaspers was, zou ik het een beetje bijsturen. Purmerend is als keuze uiteindelijk veel verstandiger. Dat zal blij zijn met zo veel buitengebied en daar goed voor willen zorgen. Tussen die twee bestaat ook geen concurrentie en dat is van belang voor een duurzaam harmonisch samengaan.
Volendam 24 oktober 2012
Peter Louter
